• 1- كار حواس درك محرك هاي محيطي است.
• 2- حواس جزئي از بخش حسي دستگاه عصبي محيطي است كه اطلاعاتي درباره ي محركها جمع آوري مي كند.

گيرنده ها حس

• 3- گيرنده هاي حس نورون هاي تمايز يافته اي هستند كه محرك ها را شناسايي و اثر آنها را به پيام عصبي تبديل مي كنند.
• 4- تفسير پيام هاي حسي بر عهده‌ي دستگاه عصبي مركزي است.
• 5- گيرنده هاي حس در سراسر بدن پراكنده‌اند.
• 6- بيشتر گيرنده هاي حس در اندام هاي حس ( پوست ، چشم ، گوش ، بيني ، زبان ) متمركز شده‌اند.
• 7- انواع گيرنده هاي حس در انسان عبارتند از : 1- گيرنده هاي دما 2- گيرنده هاي درد 3- گيرنده هاي مكانيكي 4- گيرنده هاي نور 4- گيرنده هاي شيميايي
• 8- گيرنده‌ي دما بيشتردر پوست هستند .
• 9- گيرنده‌ي درد در همه‌ي بدن پراكنده‌اند و به آسيب به بافت ها واكنش مي دهند .
• 10- گيرنده ي مكانيكي در پوست و گوش تمركز دارند و نسبت به حركت ، كشش ، فشار و ارتعاش حساس است .
• 11- گيرنده‌ ي نور در چشم هستند .
• 12- گيرنده‌ي شيميايي در زبان و بيني تمركز دارند.

پوست

• 13- پوست بدن ما داراي گيرنده‌هاي درد ، دما و مكانيكي مي باشد.
• 14- هر گيرنده ، دندريت هايي از يك يا چند نورون است كه اغلب اين دندريت ها را پوششي از بافت پيوندي احاطه كرده است.
• 15- انتهاي دندريت هاي گيرنده‌ي درد ، پوشش ندارد.
• 16- اگر محرك آنچنان شديد باشد كه احتمال آسيب به بافت باشد ، گيرنده‌ي درد تحريك خواهد شد.
• 17- درد ، احساس بسيار مهمي است ، زيرا ما را از خطر ، جراحت و بيماري آگاه مي كند.
• 18- بسياري از پاسخ هاي محافظت كننده مثل انعكاس ها ، پس از تحريك گيرنده‌هاي درد ، فعال مي شوند.
• 19- گيرنده هاي دما در پوست ، سرماو گرما را تشخيص مي دهند.
• 20- در درون بدن نيز گيرنده هاي دمايي كه به دماي خون حساس هستند ، وجود دارند.
• 21- هيپوتالاموس مركز اصلي تنظيم دماي بدن است.
• 22- گيرنده هاي مكانيكي پوست به محرك هايي مثل لمس ، فشار ،و كشش حساس اند.
• 23- در ديواره‌ي برخي از رگ هاي خوني نيز گيرنده هايي مكانيكي وجود دارند كه به فشار خون حساس اند.
• 24- ماهيچه هاي اسكلتي ما نيز گيرنده هاي مكانيكي به نام گيرنده هاي كششي دارند كه به تغييرات طول ماهيچه حساس اند و وضعيت قسمت هاي مختلف بدن را به دستگاه عصبي مركزي اطلاع مي دهند.

چشم

• 25- كره‌ي چشم ما سه لايه دارد كه به ترتيب از خارج به داخل عبارتند از 1- صلبيه 1- مشيميه 3- شبكيه
• 26- صلبيه ، لايه اي محكم و سفيد رنگ ازجنس بافت پيوندي است كه كره چشم را مي پوشاند.
• 27- صلبيه در جلو چشم شفاف است و قرنيه نام دارد.
• 28- مشيميه در زير صلبيه است ، مشيميه نازك و رنگدانه دار است.
• 29- مشيميه در جلو چشم ، بخش رنگين عنبيه را به وجود مي آورد.
• 30- عنبيه ماهيچه هايي دارد كه سوراخ مردمك را كه در وسط عنبيه است ، تنگ و گشاد مي كند.
• 31- تنگ و گشاد شدن مردمك تحت كنترل اعصاب سمپاتيك - پاراسمپاتيك است.
• 32- نور در هنگام عبور از قرنيه و عدسي ، همگرايي پيدا مي كند ( شكسته مي شود )
• 33- عدسي در پشت مردمك قراردارد و كار آن متمركز كردن نور بر روي شبكيه است .
• 34- شبكيه داخلي ترين لايه‌ي چشم است و گيرنده هاي نوري بر روي آن قرار دارند.
• 35- گيرنده هاي نوري در شبكيه دو دسته اند 1- سلول هاي مخروطي 2- سلول هاي استوانه اي .
• 36- اين سلول هاي گيرنده ، انرژي نوراني را به پيام هاي عصبي تبديل مي كنند و آن را به مغز مي فرستند.
• 37- تفسير اين پيام هاي عصبي در مغز صورت مي گيرد يعني در اصل تصوير واقعي توسط مغز ايجاد مي شود.
• 38- سلول هاي استوانه اي در نور ضعيف بيشتر تحريك مي شوند. ( سياه و سفيد )
• 39- سلول هاي مخروطي به ما توانايي ديدن جزئيات ظريف اشيا را مي دهند و در نور قوي بيشتر تحريك مي شوند.(ديد رنگي )
• 40- پيام هاي عصبي چشم توسط عصب بينايي به مغز فرستاده مي شوند.
• 41- جايي كه عصب بينايي از شبكيه چشم خارج مي شود ، نقطه‌ي كور نام دارد.
• 42- بخشي از شبكيه كه در امتداد محور نوري چشم است و نور بر روي آن متمركز مي شود ، لكه ي زرد نام دارد.
• 43- لكه‌ي زرد در دقت و تيز بيني چشم اهميت دارد ( به دليل تمركز بيشتر سلول هاي مخروطي در آنجا )
• 44- فضاي پشت عدسي را ماده اي ژله اي و شفاف به نام زجاجيه پر كرده است .
• 45- زجاجيه باعث حفظ حالت كروي چشم مي شود.
• 46- فضاي جلو عدسي را مايع شفاف ديگري به نام زلاليه پر مي كند.
• 47- زلاليه از مويرگ هاي چشم ترشح مي شود و مواد غذايي و اكسيژن را براي عدسي و قرنيه فراهم مي كند.
• 48- زلاليه همچنين مواد دفعي عدسي و قرنيه را جمع آوري و از طريف خون از آنها دور مي كند .
• 49- قرنيه و عدسي رگ خوني و مويرگ ندارند.
• 50- عدسي چشم به وسيله‌ي رشته هايي به ماهيچه ي مژكي متصل شده است. اين ماهيچه ها قطر عدسي را كم و زياد مي كنند.
• 51- هنگام نگاه كردن به اشياء دور قطر عدسي كم و هنگام نگاه كردن به اشياء نزديك قطر عدسي زياد مي شود.
• 52- تغيير قطر عدسي براي تشكيل تصوير بر روي شبكيه ، تطابق نام دارد.

بيماري هاي چشم

• 53- سفت شدن و كاهش انعطاف عدسي چشم و در نتيجه كاهش قدرت تطابق آن به دليل افزايش سن را پير چشمي گويند.
• 54- پير چشمي با عينك هاي مخصوص تا حدي اصلاح و درمان مي شود.
• 55- كدر شدن عدسي به دليل افزايش سن و در نتيجه كاهش قدرت بينايي را آب مرواريد مي گويند.
• 56- براي درمان آب مرواريد ، عدسي را به وسيله‌ي جراحي خارج كرده و به جاي آن يك عدسي مصنوعي قرار مي دهند و با كمك عينك بينايي بيمار را تا حدي بر مي گردانند.
• 57- اگر كره‌ي چشم بيش از حد بزرگ باشد ، تصوير در جلو شبكيه تشكيل مي شود كه به اين حالت نزديك بيني گويند.
• 58- نزديك بيني با استفاده از عينك هاي داراي لنزهاي واگرا اصلاح مي شود.
• 59- اگر كره‌ي چشم بيش از حد كوچك باشد ، تصوير در پشت شبكيه تشكيل مي شود كه به اين حالت دور بيني گويند.
• 60- دوربيني با استفاده از عينك هاي داراي لنز هاي همگرا اصلاح مي شود.
• 61- اگر سطح قرنيه و يا عدسي كاملا كروي و صاف نباشد ، پرتوهاي نوري درست بر روي شبكيه متمركز نمي شوند و تصوير واضحي ايجاد نمي شود كه به اين حالت آستيگماتيسم گفته مي شود.
• 62- براي درمان آستيگماتيسم از عينكي استفاده مي شود كه عدسي آن عدم يكنواختي انحناي قرنيه و عدسي را جبران كند.

گوش

• 63- گوش ما 1- امواج صوتي را به پيام عصبي تبديل كرده و به مغز ارسال مي كند 2- همچنين گوش در حفظ تعادل نيز نقش دارد.
• 64- گوش از سه بخش 1- خارجي 2- مياني و 3- دروني تشكيل شده است.
• 65- گوش بيروني شامل 1- لاله‌ي گوش و 2- مجراي گوش است .
• 66- كار گوش بيروني ، جمع آوري امواج صوتي و انتقال آنها به گوش مياني است.
• 67- درون مجراي گوش موهاي ظريفي وجود دارد كه هوا را تصفيه مي كنند.
• 68- همچنين درون مجراي گوش ، غده هاي عرق تغيير شكل يافته اي وجود دارند كه ماده‌ي موم مانندي را ترشح مي كنند.
• 69- كار اين ماده ي موم مانند اين است كه از ورود مواد خارجي به گوش جلوگيري مي كند.
• 70- بخش انتهايي مجراي گوش و نيز گوش مياني و دروني توسط استخوان گيجگاهي جمجمه محافظت مي شود.
• 71- مجرايي به نام شيپور استاش رابط هوا بين گوش مياني و حلق است .
• 72- شيپور استاش هوا را بين گوش مياني و حلق انتقال مي دهد تا فشار هوا در دو طرف پرده ي صماخ يكسان شود.
• 73- در انتهاي مجراي گوش ، پرده‌اي به نام پرده‌ي صماخ وجود دارد كه در اثر برخورد امواج صوتي ، مرتعش مي شود.
• 74- در پشت پرده‌ي صماخ ( گوش مياني) 3 استخوان كوچك به نام هاي 1- چكشي 2- سنداني و 3- ركابي به ترتيب قرار دارند.
• 75- اين سه استخوان ، ارتعاش پرده ي صماخ را به مايعي كه محفظه‌ي گوش دروني را پر كرده است انتقال مي دهند.
• 76- بخشي از محفظه ي گوش دروني ، حلزون شنوايي نام دارد كه دليل آن شكل ظاهري آن است كه شبيه حلزون پيچ خوردگي دارد.
• 77- در حلزون شنوايي ، نوعي گيرنده هاي مكانيكي به نام سلول هاي مژكدار قرا دارند.
• 78- ارتعاش مايع درون حلزون ، سرانجام باعث تحريك سلول هاي مژكدار مي شود و پيام عصبي توليد مي شود كه توسط عصب شنوايي به مغز فرستاده مي‌شود.
• 79- در بخش گوش دروني ، سه مجراي نيم دايره نيز وجود دارند كه بر يكديگر عمود هستند و درون آنها نيز پر ازمايع است.
• 80- در مجراهاي نيم دايره نيز سلول هاي مژكدار وجود دارد كه در اثر حركت سر و جابجايي مايع درون مجراها ، تحريك مي شوند و پيام عصبي توليد مي‌كنند.
• 81- پيام هاي عصبي مجراها نيم دايره توسط عصب ديگري به نام عصب تعادلي به مغز فرستاده مي شود.
• 82- نتيجه اينكه از گوش دو عصب خارج مي شود 1- عصب شنوايي 2- عصب تعادلي

زبان

• 83- بر روي زبان هزاران جوانه ي چشايي وجود دارد.
• 84- يك جوانه ي چشايي خود شامل 50 تا 100 سلول چشايي است.
• 85- سلول هاي چشايي ، گيرنده هاي شيميايي 4 مزه ي اصلي هستند. ( شيريني - شوري - ترشي و تلخي )
• 86- نوك زبان به مزه ي شيريني ، كناره هاي آن به مزه‌ي شوري و ترشي و عقب زبان به مزه‌ي تلخي حساس هستند.
• 87- با حل شدن مولكول هي غذا در بزاق ، مولكول ها به پروتئين هاي غشاي سلول هاي چشايي متصل و آنها را تحريك مي كنند و پيام عصبي توليد مي شود.

بيني

• 88- دربيني گيرنده هاي شيميايي مربوط به تشخيص بوها قرا دارند ( گيرنده هاي بويايي )
• 89- گيرنده هاي بويايي در سقف حفره‌ي بيني قرار دارند.
• 90- تركيبات شيميايي موجود در هوا پس از حل شدن در مخاط بيني ، سلول هاي گيرنده را تحريك و پيام عصبي بويايي توليد مي شود.
• 91- حس بويايي بر درك مزه‌ي غذا نيز تأثير دارد.
• 92- در هنگام سرماخوردگي كه دچار گرفتگي بيني شده ايم ، به نظر مي رسد كه اغلب غذاها بي مزه اند.

نكات فصل سوم درس زيست شناسي- سوم تجربي - حواس -قسمت 2

• 1- شيار هايي عميق ، نيمكره هاي مخ را به 4 ناحيه (لوب ) تقسيم مي كنند: 1- لوب پس سري 2- لوب آهيانه 3- لوب گيجگاهي 4- لوب پيشاني
• 2- پردازش اطلاعات بينايي در لوب پس سري و پردازش اطلاعات شنوايي در لوب گبجگاهي صورت مي گيرد.
• 3- احتمالا همه ي جانوران گيرنده‌ي درد دارند.
• 4- موهاي سبيل گربه و خرس در قاعده‌ي خود داراي گيرنده‌هاي لمس بسيار حساس هستند كه به جانور امكان مي دهد كه در تاريكي نيز اشياي نزديك خود را تشخيص دهد.
• 5- ماهي هاي استخواني خط جانبي دارند كه در دو سوي بدن ماهي امتداد يافته است.
• 6- خط جانبي ماهي حاوي گيرنده هاي مكانيكي است و نسبت به ارتعاش امواج آب حساس اند.
• 7- جانور به كمك خط جانبي قادر است از حركت ماهي هاي ديگر در پيرامون خود مطلع شود.
• 8- خط جابي در واقع كانالي است كه در زير پوست ماهي قرار دارد و به وسيله‌ي سوراخ هايي با محيط بيرون ارتباط پيدا مي كند.
• 9- درون اين كانال ساختار هاي متعددي به نام كاپولا قرار دارد كه هر كاپولا حاوي سلول هاي مژه دار مخصوصي است كه مژه هاي آن با ماده‌ي ژلاتيني پوشانده شده است.
• 10- جريان آب در خط جانبي سبب حركت كاپولا و تحريك سلول هاي مژه دار مي شود ، در نتيجه وجود هر نوع جسم متحرك در اطراف ماهي به دليل امواج حاصل از حركت آن جسم ، توسط خط جانبي ماهي تشخيص داده مي شود.
• 11- ماهي به كمك خط جانبي قادر به تشخيص اجسام ساكن نيز هست كه بر مبناي بازتاب حاصل از برخورد لرزش ها به جسم ساكن است .
• 12- يكي از حساس ترين انواع گيرنده هاي شيميايي روي شاخك جنس نر نوعي پروانه ي ابريشم قرار دارد.
• 13- شاخك اين جانور را هزاران جسم مو مانند ظريف پوشانده كه اغلب داراي گيرنده هاي شيميايي قوي هستند.
• 14- اين گيرنده هاي شيميايي به بوي بدن جنس ماده حساس اند و با برخورد مولكول هاي بوي بدن جنس ماده تحريك مي شوند.
• 15- ساده‌ترين گيرنده هاي نوري در پلاناريا وجود دارد كه چشم جامي شكل ناميده مي شود.
• 16- چشم جامي شكل از گروهي از سلول هاي تيره رنگ تشكيل شده است كه بخش هايي از سلول هاي گيرنده ي نور را مي پوشانند.
• 17- سلول هاي گيرنده‌ي نور مولكول هايي به نام رنگيزه هاي بينايي دارند كه نور را جذب و به پيام عصبي تبديل مي كنند و به مغز جانور مي فرستند.
• 18- بر اساس موقعيت جانور و اينكه كدام قسمت از سلول هاي گيرنده نور دريافت كنند ، مغز شدت و جهت نور را تعيين مي كند و دستور فرار از نور و پيدا كردن جاي مناسب براي پنهان شدن را صادر مي كند.
• 19- خرچنگ ها و حشرات داراي چشم مركب هستند.
• 20- چشم مركب از تعداد زيادي واحد مستقل بينايي كه هر كدام يك قرنيه و يك عدسي دارد و نور را بر روي تعدادي سلول گيرنده متمركز مي كند ، تشكيل شده است.
• 21- چون هر يك از واحد ها ، نور را ازبخش كوچكي از ميدان ديد دريافت مي كند ، در نتيجه تصويري كه تشكيل مي شود ، حالت موزائيكي دارد.
• 22- جانور به كمك چشم مركب قادر است جزئي ترين حركات محيطي را تشخيص دهد و وجود شكارچي را به موقع احساس كند.
• 23- بعضي حشرات مانند زنبور عسل ، با استفاده از چشم مركب قادر به ديدن رنگ ها و حتي پرتو هاي فرابنفش هستند.
• 24- اين مسأله به جانور امكان مي دهد كه گل هاي توليد كننده‌ي شهد را بهتر رديابي كند.
• 25- نور مرئي بخش كوچكي از طيف تابش هاي الكترومغناطيسي است كه محدوده‌يبين طول موج هاي بنفش تا قرمز را شامل مي شود.
• 26- امواجي با طول موج كوتاهتر يا بلندتر از اين دو براي انسان قابل رؤيت نيستند.
• 27- بسياري از حشرات مي توانند اين پرتو ها را ببينند كه اين توانايي در گرده افشاني مهم است.
• 28- بعضي گل ها الگو هايي دارند كه براي ما قابل ديدن نيست ، اما اگر با يك فيلم حساس به پرتوهاي قرابنفش از آنها عكس بگيريم ، آن الگو ها را خواهيم ديد . اين الگوها حاوي اطلاعاتي براي حشرات گرده افشان هستند.
• 29- در آن سوي طيف مرئي نور ، پرتوهاي فرو سرخ قرار دارند كه ما آنها را به صورت گرما حس مي كنيم.
• 30- پرتوهاي فرو سرخ مي توانند با تابش از سطح بدن شكار ، موقعيت آن را براي شكارچي مشخص كنند.
• 31- بعضي ازمارهاي زنگي ، در جلو چشم خود داراي دو سوراخ حساس به امواج فروسرخ هستند.
• 32- اين مارها مي توانند در تاريكي مطلق ، با نهايت دقت ، شكار كنند.
• 33- تعدادي از گونه ها با انتشار امواج صوتي در محيط و تجزيه و تحليل پژواك آن ، تصويري از محيط ايجاد كنند.
• 34- خفاش ها ، دلفين ها و به مقدار كمتري وال ها ، پژواك سازي مي كنند.
• 35- بعضي خفاش ها امواجي توليد مي كنند كه از محدوده‌ي شنوايي ما خارج است و خفاش براي اينكه كر نشود در گوش مياني خود ماهيچه هايي دارد كه با منقبض كردن آنها حساسيت گوش را در هنگام توليد امواج كاهش مي دهند .
• 36- خفاش در هنگام دريافت پژواك ها فوراً اين ماهيچه ها را به حالت استراحت در مي آورد.
• 37- خفاش مي تواند در يك اتاق كاملا تاريك كه در سراسر آن تارهاي سيمي كشيده‌اند به دقت حشرات در حال پرواز را شكار كند و از لابه لاي سيم ها بگذرد.
• 38- بعضي ماهي ها مثل گربه ماهي ، در خط جانبي خود گيرنده هاي الكتريكي دارند كه آن را قادر مي سازد تا ميدان هاي الكتريكي ضعيفي را كه توسط طعمه توليد مي شود ، تشخيص دهد.
• 39- مارماهي در دم خود اندامي حساس به الكتريسته دارد كه به طور پيوستهه ، تكانه هاي الكتريكي توليد مي كند و در نتيجه ميدان ضعيفي دراطراف او ايجاد مي شود.
• 40- هر شيئي كه در اطراف ماهي قرار داشته باشد، سبب آشفتگي در خطوط اين ميدان مي شود و گيرنده هاي الكتريكي خط جانبي در مارماهي را تحريك مي كند.

نكات فصل چهارم درس زيست شناسي- سوم تجربي - هورمون ها و دستگاه درون ريز

مقدمه

• 1- هورمون ها موادي هستند كه سلول هاي خاصي آنها را به درون خون ترشح مي كنند تا فعاليت سلول هاي ديگري را در بدن تنظيم كنند.
• 2- سلول هايي كه تحت تأثير هورمون قرار مي گيرند ، سلول هاي هدف ناميده مي شوند.
• 3- كار كلي هورمون ها در اصل ، هماهنگ كردن فعاليت هاي بافت ها و اندام هاي گوناگون بدن با همديگر است.
• 4- چهار عمل اصلي هورمون ها عبارتند از : 1- تنظيم فرآيند هاي مختلف ، از قبيل رشد ، نمو ، رفتار و توليد مثل 2- ايجاد هماهنگي بين توليد ، مصرف و ذخيره‌ي انرژي 3- حفظ حالت پايدار بدن مثل ثابت نگه داشتن مقدار آب و نمك هاي مختلف درون بدن 4- وادار كردن بدن به انجام واكنش در برابر محرك ها ، مانند ستيز و گريز .
• 5- هورمون ها نوعي پيك شيميايي هستند.
• 6- پيك شيميايي ، ماده‌اي شيميايي است كه پيامي را از بخشي از بدن به بخش يا بخش هاي ديگري از بدن مي رساند.
• 7- هورمون ها بعد از ترشح توسط جريان خون ، خود را به سلول هاي هدف مي رسانند.
• 8- پيك هاي شيميايي مثل انتقال دهنده هاي عصبي كه وارد خون نمي شوند ، هورمون محسوب نمي شوند.
• 9- دستوري كه هورمون به سلول هدف مي دهد ، هم بستگي به نوع هورمون و هم بستگي به سلول هدف دارد.
• 10- يك نوع هورمون مي تواند بر دو نوع سلول هدف ، دو تأثير متفاوت داشته باشد.

قسمت اول (هورمون ها دراندام ها و بافت هاي خاصي ساخته مي شوند.)

• 11- غده ، اندامي است كه سلول هاي آن موادي از خود ترشح مي كنند.
• 12- غده ي درون ريز اندامي است كه كار اصلي آن ترشح هورمون است.
• 13- بعضي از اندام هاي بدن ، ضمن انجام كارهاي خاص خود ، ترشح هورمون را نيز به عنوان يك وظيفه‌ي فرعي ، انجام مي دهند.
• 14- مغز ، معده ، روده‌ي باريك ، كليه و قلب ، نمونه ي اين اندام ها هستند كه داراي سلول هاي درون ريز هستند.
• 15- به مجموعه‌ي غده ها و سلول هاي درون ريز بدن ، دستگاه درون ريز گفته مي شود.

•16- دستگاه درون ريز ، به ترتيب از بالا به پائين داراي قسمت هاي اصلي زير است :
1- هيپوتالاموس 2- هيپوفيز 3- غده‌ي پينه‌آل يا صنوبري 4- تيروئيد 5- پاراتيروئيد 6- تيموس 7- غده‌ي فوق كليه 8- پنكراس يا لوزالمعده 9 - غدد جنسي(بيضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان)

• 17- غده ي برون ريز ، غده‌اي است كه مواد خاصي را به درون ساختار هاي لوله مانند خود كه مجرا ناميده مي شوند ، ترشح مي كند.
• 18- اين مجرا ، ماده ي ترشح شده را به قسمت هاي خاصي از درون يا بيرون بدن هدايت مي كنند.
• 19- غدد بزاقي ، غده هاي عرق ، غده هاي ترشح كننده‌ي آنزيم هاي گوارشي و جگر (با توليد صفرا)نمونه هايي از غده هاي برون ريز مي باشند.
• 20- پانكراس ، غده اي است كه هم دراي قسمت درون ريز و هم داراي قسمت برون ريز است .
• 21- قسمت برون ريز پانكراس ، بي كربنات و آنزيم هاي گوارشي مي سازد كه به روده ي باريك مي ريزند ؛ و قسمت درون ريز آن دو هورمون انسولين و گلوكاگن مي سازد كه هر دو در تنظيم قند خون دخالت دارند.
• 22- در مقايسه ي هورمون ها و انتقال دهنده هاي عصبي مي توان گفت كه شباهت آنها اين است كه هر دوي آنها پيك شيميايي هستند.
  تفاوت آنها در اين است كه:

1- به پيك شيميايي دستگاه درون ريز ، هورمون مي گويند ولي به پيك شيميايي دستگاه عصبي ، انتقال دهنده‌ي عصبي
2- انتقال دهنده هاي عصبي عمل سريع و عمر كوتاه دارند ولي هورمون ها اثرات كندتر و طولاني تري ايجاد مي كنند.

3- انتقال دهنده هاي عصبي از نورون آزاد مي شوند و به فضاي سيناپسي مي ريزند ولي هورمون ها از سلول هاي درون ريز به داخل مايع ميان بافتي و سپس خون ترشح مي‌شوند.

• 23- بعضي مواد در دستگاه عصبي نقش انتقال دهنده‌ي عصبي و در دستگاه درون ريز نقش هورمون دارند مثل اپي نفرين

قسمت دوم ( هورمون ها چگونه كار مي كنند؟)

• 24- هورمون ها عمل اختصاصي دارند ، يعني اينكه فقط به سلول هاي هدف متصل مي شوند و بر آنها اثر مي كنند.
• 25- اگر هورمون ها به صورت اختصاصي عمل نمي كردند ، با آزاد شدن آن ، همه ي سلول هاي بدن تحت تأثير قرار مي گرفت و فعاليت هاي نامنظمي ايجاد مي شد.
• 26- هورمون ها سلول هاي هدف را از روي گيرنده ي آن شناسايي مي كنند.
• 27- گيرنده مولكولي است كه روي سلول و يا درون سلول (درون سيتوپلاسم يا هسته ) قرار دارد و از نظر شكل سه بعدي به گونه اي است كه فقط با ماده ي شيميايي مكمل خود ( مثلا هورمون) جفت و جور مي شود.
• 28- گيرنده ها معمولاً ساختار پروتئيني دارند.

انواع هورمون ها

• 29- هورمون ها را مي توان در دو گروه 1- هورمون هاي آمينو اسيدي و 2- هورمون هاي استروئيدي قرار داد.
• 30- هورمون هاي آمينو اسيدي از يك آمينو اسيد تغيير شكل يافته( مانند تيروكسين) ، يا تعدادي آمينو اسيد به هم متصل شده ( پروتئين) تشكيل شده است.
• 31- هورمون استروئيدي ، داراي ساختار ليپيدي هستند و از كلسترول ساخته مي شوند.
• 32- چون هورمون هاي آمينواسيدي نمي توانند از غشاي سلول عبور كنند ، گيرنده‌ي آنها بر روي غشاي سلول قرار دارد.
• 33- مراحل عمل هورمون هاي آمينواسيدي به شرح زير است.

• a. با اتصال هورمون به گيرنده، شكل گيرنده‌ي آن تغيير مي كند.
• b. اين تغيير شكل سبب ايجاد ماده اي در درون سلول مي شودكه به آن پيك دومين گفته مي شود.
• c. پيك دومين سبب فعال يا غير فعال شدن يك آنزيم يا زنجيره‌اي از آنزيم ها دردرون سلول مي شود.
• d. سرانجام فعاليت سلولِ هدف در اثر تغيير عملكرد آنزيم يا آنزيم ها يي كه گفته شد ، تغيير مي كند.

• 34- در واقع پيك اول همان هورمون است و پيك دوم AMP حلقوي است كه از تغيير ATP به وجود مي آيد.
• 35- هورمون هاي استروئيدي به راحتي در غشاي سلول حل شده و از آن عبور مي كنند.
• 36- گيرنده هاي اين هورمون ها در سيتوپلاسم و يا هسته‌ي سلول هدف قرار دارند.
• 37- بعد از اتصال هورمون استروئيدي به گيرنده‌ي خود ، فعاليت سلول تغيير مي كند.
• 38- گلوكاگن يك هورمون آمينواسيدي است كه گيرنده ي آن بر روي غشا قرار دارد .
• 39- تيروكسين نيز يك هورمون آمينواسيدي است ولي گيرنده‌ي ان در داخل هسته قرار دارد.(استثناي هورمون هاي آمينو اسيدي)
• 40- تنظيم ترشح يك هورمون بر اساس مقدار همان هورمون در خون را خود تنظيمي گويند.
• 41- خود تنظيمي به دو صورت منفي و مثبت وجود دارد.
• 42- اگر زياد شدن يك هورمون در خون ، سرانجام سبب كاهش ترشح آن هورمون شود و بر عكس ، به اين حالت مكانيسم خودتنظيمي منفي گفته مي شود.
• 43- اگر افزايش مقدار هورمون در خون سببب افزايش مقدار توليد و ترشح آن و بر عكس ، به اين حالت مكانيسم خود تنظيمي مثبت گفته مي شود.
• 44- بيشتر مكانيسم هاي خود تنظيمي هورمون ها از نوع خود تنظيمي منفي هستند.

قسمت سوم - غده هاي درون ريز اصلي بدن

• 45- دو غده‌ي درون ريز هيپوتالاموس و هيپوفيز ترشح اوليه‌ي بسياري از هورمون ها را كنترل مي كنند و مركز اصلي كنترل براي ساير غدد درون ريز هستند.

•46- هيپوتالاموس مركزي در مغز است كه فعاليت هاي دستگاه عصبي و دستگاه درون ريز را با هم هماهنگ مي كند.

• 47- هيپوتالاموس همچنين بسياري ازاعمال بدن مثل دماي بدن ، فشار خون ، احساسات و ... را هم كنترل مي كند.
• 48- هيپوتالاموس از قسمت هاي ديگر مغز اطلاعاتي را درباره ي شرايط بدن به دست مي آورد و سپس به اين اطلاعات و نيز غلظت هورمون ها در خون پاسخ مي دهد.
• 49- هيپوتالاموس در واقع با صادر كردن دستورهايي به غده‌ي هيپوفيز كار كنترل هورموني خود را انجام مي دهد.
• 50- دستورهاي هيپوتالاموس به هيپوفيز با آزاد كردن هورمون هاي آزاد كننده و يا هورمون هاي مهار كنده‌اي است كه از راه رگهاي خوني به هيپوفيز مي‌رسند.
• 51- هيپوفيز هم در پاسخ به هورمون هاي هيپوتالاموس ، مقدار هورمون هاي توليدي خود را تغيير مي دهد.
• 52- هيپوفيز دو دسته هورمون توليد مي كند 1- هورمون هايي كه مستقيماً روي سلول هاي هدف خود اثر مي گذارند 2- هورمون هايي كه بر روي ساير غدد درون ريز اثر مي كنند و كار‌آنها را كنترل مي كنند.
• 53- بعضي از سلول هاي عصبي هيپوتالاموس داراي آكسون هايي هستند كه تا قسمت پشتي غده‌ي هيپوفيز ادامه مي يابند. اين سلول ها دو هورمون به نام هاي اكسي توسين و هورمون ضد ادراري توليد مي كنند كه در هيپوفيز پسين ذخيره و در هنگام لزوم وارد خون مي شوند.
• 54- اكسي توسين سبب خروج شير از غده هاي پستاني مادر و نيز سبب انقباضات رحم در هنگام زايمان مي شود.
• 55- هورمون ضد ادراري سبب مي شود كه در مواقع لزوم ، ادرار غليظ شود و در نتيجه آب بدن حفظ شود.
• 56- غده‌ي تيروئيد غده ي درون ريز سپري شكلي است كه در جلوي گلو قرار گرفته است .
• 57- كلمه ي تيروئيد از كلمه ي يوناني " تيروس " به معني " سپر " گرفته شده است.
• 58- غده‌ي تيروئيد ، هورمون هاي تيروئيدي توليد مي كند كه 1- ميزان سوخت و ساز را دربدن تنظيم مي كنند و 2- رشد طبيعي مغز ، استخوان و ماهيچه ها را طي دوران كودكي افزايش مي دهند.
• 59- هورمون هاي تيروئيدي در بزرگسالان در افزايش هوشياري نقش دارند.
• 60- هورمون هاي تيروئيدي آمينواسيد هاي تغيير شكل يافته اي هستند كه از افزوده شدن يد به آمينواسيد تيروزين ايجاد مي شوند.
• 61- اگر نمك هاي يد در غذا كم باشند ، غده‌ي تيروئيد به خاطر تلاش بيشتر براي ساخت هورمون بزرگ مي شود كه به غده‌ي تيروئيد بزرگ گواتر گفته مي‌شود.
• 62- گواتر با افزودن يد به نمك خوراكي قابل پيشگيري است.
• 63- اگر ميزان توليد هومون هاي تيروئيدي در بدن كم شود ، اصطلاحا به آن كم كاري تيروئيد يا هيپوتيروئيديسم گفته مي شود.
• 64- كم كاري تيروئيد در كودكان ممكن است باعث كاهش رشد بدن و يا عقب افتادگي ذهني و يا هر دوي اين عوارض شود.
• 65- كم كاري تيروئيد در بزرگسالان ممكن است سبب خشكي پوست ، كمبود انرژي بدن و افزايش وزن بدن شود.
• 66- افزايش توليد هورمون تيروئيد در بدن را پركاري تيروئيدي يا هيپر تيروئيديسم گويند.
• 67- پركاري تيروئيد مي تواند باعث بي قراري ، اختلالات خواب ، افزايش ضربان قلب و كاهش وزن شود.

تنظيم مقدار كلسيم بدن

• 68- بالا بودن مقدار كلسيم در خون سبب ترشح هورموني به نام كلسي تونين از غده‌ي تيروئيد مي شود.
• 69- كلسي تونين سبب افزايش رسوب كلسيم در بافت استخواني و در نتيجه كاهش آن در خون مي شود.
• 70- كلسيم براي انقباض ماهيچه ها و نيز براي ترشح بعضي مواد از سلول ها و . . . لازم است.

رابطه‌ي غده‌ي پاراتيروئيد و كلسيم

• 71- چهار غده ي پاراتيروئيد به پشت غده‌ي تيروئيد چسبيده‌اند .
• 72- غدد پاراتيروئيد هورموني به نام پاراتورمون توليد مي كنند.
• 73- پاراتورمون باعث افزايش كلسيم خون مي شود و بر عمل آن بر عكس كلسي تونين است.
• 74- اين هورمون در سه قسمت اثر مي كند

• a. سلول هاي استخواني را وادار مي كند تا بافت استخواني را تجزيه كنند و كلسيم را به جريان خون بريزند.
• b. در كليه ها سبب افزايش بازجذب كلسيم از ادرار مي شود.
• c. اين هورمون سبب فعال شدن ويتامين D در روده ها مي شود كه نتيجه‌ي آن افزايش جذب كلسيم از غذا خواهد بود.

غده‌ي فوق كليه

• 75- دربدن انسان دو غده ي فوق كليه وجود دارد كه روي كليه ها قرار دارند.و هر كدام به اندازه‌ي يك بادام هستند.
• 76- هر غده ي فوق كليه ، خود در اصل از دو غده تشكيل شده است 1- بخش مركزي فوق كليه و 2- بخش قشري غده ي فوق كليه

پاسخ آني به فشارهاي روحي-جسمي

• 77- قسمت مركزي فوق كليه در مواقع فشار روحي -جسمي مانند يك دستگاه هشدار دهنده عمل مي كند و هورمون هاي ستيز و گريز را آزاد مي كند.
• 78- هورمون هاي ستيز و گريز عبارتند از 1- اپي نفرين و 2- نور اپي نفرين ( قبلا با نام هاي آدرنالين و نورآدرنالين شناخته مي شدند.)
• 79- اثر هورمون هاي ستيز و گريز ، آماده كردن بدن براي مواقع اضطراري است.
• 80- عمل اين هورمون ها در واقع شبيه به عمل دستگاه عصبي سمپاتيك است اما اثر اين هورمون ها طولاني تر است.
• 81- هورمون هاي ستيز و گريز باعث 1- افزايش ضربان قلب 2- افزايش فشار خون 3- افزايش قند خون و 4- افزايش جريان خون به قلب و شش‌ها مي‌شوند.

پاسخ ديرپا به فشارهاي روحي - جسمي

• 82- قسمت قشري غده‌ي فوق كليه خصوصا دو هورمون مهم توليد مي كند كه عبارتند از 1- كورتيزول 2- آلدوسترون
• 83- اين هورمون ها نسبت به اپي نفرين و نوراپي نفرين ، پاسخ آهسته تر اما ديرپاتري در برابر فشار ها ايجاد مي كنند.
• 84- كورتيزول مقدار انرژي در دسترس بدن را زياد مي كند و باعث افزايش قند خون مي شود و پروتئين ها را براي مصرف انرژي مي شكند.
• 85- وجود مقادير زياد كورتيزول دربدن ، سبب سركوب سيستم ايمني مي شود.
• 86- آلدوسترون باعث مي شود كه كليه ها دفع سديم از طريق ادرار را كاهش دهند. و در عوض پتاسيم را بيشتر دفع كنند.
• 87- كاهش دفع سديم باعث افزايش غلظت آن در خون و در نتيجه افزايش فشار خون مي شود كه براي مقابله با فشار هاي روحي - جسمي مناسب است.
• 88- كمبود آلدوسترون سبب افزايش پتاسيم خون مي شود كه گاهي خطرناك و كشنده است.

پانكراس (لوزالمعده) و تنظيم قند خون

• 89- پانكراس داراي دو بخش درون ريز و برون ريز است.
• 90- بخش درون ريز آن شامل مجموعه‌هايي از سلول ها است كه جزاير لانگرهانس ناميده مي شوند.

•91- جزاير لانگرهانس دو هورمون توليد مي كنند كه دركنترل مقدار قند خون دخالت دارند 1- انسولين و 2- گلوكاگن

• 92- انسولين با 1- افزايش توليد و تجمع گليكوژن در كبد.2- همچنين با جذب گلوكز توسط سلول هاي ماهيچه اي و تبديل آن به گليكوژن در كل قند خون را كاهش مي دهد.( ولي قند ذخيره‌‌اي بدن را افزايش مي دهد)

•93- گلوكاگن با تجزيه‌ي گليكوژن كبد به گلوكزهاي سازنده ي آن و ورود آن ها به خون ، قند خون را افزايش مي دهد.

• 94- عمل انسولين و گلوكاگن در كبد و تنظيم قند خون بر عكس يكديگر است.

ديابت شيرين

• 95- يك نوع بيماري شايع است كه درآن سلول ها توانايي گرفتن گلوكز خون را ندارند و در نتيجه قند خون زياد مي شود.
• 96- در اين بيماري

• a. كليه ها قند اضافه ي خون را دفع مي كنند .
• b. چون آب هم به همراه گلوكز دفع مي شود ، حجم ادرار شخص افزايش مي يابد.
• c. به دليل دفع آب شخص احساس تشنگي دارد.
• d. سلول ها از چربي و پروتئين خود براي انرژي استفاده مي كنند كه توليد محصولات اسيدي خواهد كرد
• e. به خاطر توليد محصولات اسيدي و ورود آنها به خون ، خون اسيدي مي شود ( PH آن پائين مي آيد) كه مي تواند موجب اغما و يا حتي مرگ شود

• 97- دو نوع ديابت وجود دارد 1- ديابت نوع يك و 2- ديابت نوع دو
• 98- ديابت نوع 1 كه درصد كمي هستند يك نوع بيماري ارثي خود ايمني است كه درآن دستگاه ايمني به جزاير لانگرهانس حمله مي كند و توانايي توليد انسولين دربدن كاهش مي يابد.
• 99- به ديابت نوع 1 ، ديابت وابسته به انسولين هم گفته مي شود چون با تزريق روزانه‌ي انسولين علائم بيماري ازبين ميشود.
• 100- ديابت نوع 1 معمولا قبل از بيست سالگي ايجاد مي شود.
• 101- در ديلبت نوع دو ، مقدار انسولين در خون از حد طبيعي بيشتر است ولي تعداد گيرنده هاي انسولين در سطح سلول ها كم است.
• 102- ديابت نوع دو معمولا در سنين بالاتر از 40 سال و به دنبال چاقي و عدم تحرك در افرادي كه زمينه‌ي ارثي دارند ، ايجاد مي شود.
• 103- ديابت نوع دو معمولا با ورزش ، مراعات رژيم غذايي و با كمك داروهاي خوراكي ، كنترل مي شود.

غده ي پينه آل

• 104- به اندازه ي يك نخود است و در مغز قرار دارد.
• 105- هورمون غده ي پينه آل ملاتونين نام دارد.
• 106- حدس زده مي شود كه ملاتونين در انسان ، در پاسخ به تاريكي ترشح مي شود و بنابراين احتمالاً در ايجاد ريتم هاي شبانه روزي دخالت دارد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

نويسنده : ali | تاريخ : پنج شنبه 4 اسفند 1390برچسب:, | نوع مطلب : <-PostCategory-> |